Μαθήματα (εκλογικής) ιστορίας

Εν αρχή ην

[…] η Εκκλησία του Δήμου, η κύρια δημοκρατική συνέλευση στην αρχαία Αθήνα. Η συνέλευση ήταν ανοιχτή σε όλους τους άρρενες πολίτες (που είχαν πολιτικά δικαιώματα) με ηλικία μεγαλύτερη των 18 ετών και καθιερώθηκε από τον Σόλωνα το 594 π.Χ. Κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. έως και 43.000 Αθηναίοι πολίτες συμμετείχαν στη διαδικασία των αποφάσεων της Αθηναϊκής δημοκρατίας. Ωστόσο, μόνο όποιος ήταν αρκετά πλούσιος ώστε να μπορεί να ξοδέψει ένα μεγάλο μέρος του χρόνου του μακριά από το σπίτι και τη δουλειά του μπορούσε να συμμετέχει. Η συνέλευση ήταν αρμόδια για γενικά θέματα της πόλης, αλλά και για την κήρυξη του πολέμου, τις επιλογές στρατιωτικής στρατηγικής και της εκλογής στρατηγών και άλλων ανώτερων αξιωματούχων. Αρχικά γινόταν συνέλευση μια φορά κάθε μήνα, αλλά αργότερα γινόταν τρεις ή τέσσερις φορές στον ίδιο μήνα. Η ημερήσια διάταξη για την εκκλησία του δήμου γινόταν από την Βουλή. Οι ψηφοφορίες γινόντουσαν με ανάταση του χεριού. Δικαίωμα λόγου είχαν μόνο ΑΘηναίοι πολίτες.

Από τις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ., όλοι οι νόμοι ψηφίζονταν από την Εκκλησία του δήμου, που καθόριζε την εξωτερική και εσωτερική πολιτική της Αθήνας, ασκούσε την κυριαρχία της άμεσα στο αθηναϊκό κράτος -μέσα από τους νόμους που αυτή ψήφιζε και μέσα από τα δικαστήρια- και είχε τον πολιτικό έλεγχο των αρχόντων που εκτελούσαν τις αποφάσεις της.

Μια ομάδα σκλάβων, που είχαν το ρόλο της αστυνόμευσης, οι γνωστοί Σκύθες, κουβαλούσαν σχοινιά που είχαν βυθιστεί σε κόκκινο χρώμα και προχωρούσαν στην πόλη τις ημέρες που γινόταν συνέλευση, και μαστίγωνε όσους πολίτες δεν είχαν πάει στη συνέλευση με τα σχοινιά. Με τα ενδύματα τους λερωμένα με αυτόν τον τρόπο, οι πολίτες ήταν ντροπιασμένοι και δεν μπορούσαν νομικά να πραγματοποιήσουν καμία δουλειά έως ότου επισκέπτονταν τους χώρους συνεδρίασης της Εκκλησίας του Δήμου. […]



Πελάαατες μου

[...] μετά την επανάσταση του 1821 έλλειπε από τις τότε «κοινωνικές τάξεις» η πολιτική ηγεσία. Έτσι, οι διάφορες φατρίες (οπλαρχηγοί, τσιφλικάδες) έχοντας ως κύριο μέλημα την εξυπηρέτηση του προσωπικού τους συμφέροντος, διαιώνισαν την ύπαρξή τους με το να μην υποστηρίζουν μία συγκεκριμένη «κοινωνική τάξη», αλλά με το να συγκεντρώνουν ψηφοφόρους από όλες.

Καθοριστικό ρόλο στην απουσία ταξικής πάλης διαδραμάτισε η ξενική επέμβαση και οι μεταξύ των φατριών συγκρούσεις. Το φαινόμενο αυτό εντάθηκε κυρίως στην εποχή της βασιλείας του Όθωνα (1833-1843). Ο αγώνας ενάντια στον μονάρχη δεν ήταν ταξικός, αλλά υποδαυλίζονταν από την επιθυμία των μεγάλων δυνάμεων να επεμβαίνουν στα ελληνικά πράγματα. Το γεγονός της ξενικής επέμβασης καταδεικνύεται και από την ονοματολογία των πρώτων ελληνικών πολιτικών κομμάτων: Αγγλικό, Γαλλικό, Ρωσικό κόμμα. Αυτά τα πρώτα ελληνικά, πολιτικά κόμματα χαρακτηρίζονταν από «ανυπαρξία αρχών, μικρότητα επιχειρηματολογίας και απουσία ιδεολογικής διάκρισης». Τα χαρακτηριστικά αυτά διακρίνονται και από τις έντεκα (σε σύνολο δεκατριών!) νοθευμένες εκλογικές αναμετρήσεις που έγιναν την περίοδο 1851-1881.

Όμως το σημαντικότερο ίσως γεγονός το οποίο συνέβαλε στην απουσία ταξικής πάλης στην Ελλάδα ήταν οι πελατειακές σχέσεις. Επειδή τα κόμματα δεν συνδέονταν ιδεολογικά με το εκλογικό σώμα, οι πελατειακές σχέσεις ήταν ο μόνος τρόπος επαφής με τον λαό. Έτσι, οι Έλληνες αντιμετωπίζοντας προβλήματα απασχόλησης (που εντάθηκαν με την οικονομική κρίση του 1873), υποστήριζαν το κόμμα το οποίο θα τους εξασφάλιζε εργασία. Ακόμα, οι μισθοί του δημοσίου ήταν παχυλοί, προκειμένου να εξασφαλίζουν το κύρος και το γόητρο του εκάστοτε κόμματος που είχε την εξουσία. Επόμενο λοιπόν ήταν να δημιουργηθεί το φαινόμενο της μαύρης αγοράς στην προσφορά και ζήτηση εργασίας, φαινόμενο που εκδηλώθηκε με τις πελατειακές σχέσεις. [...] *

* Ο συγγραφέας εδώ τελειώνει με τη φράση: "Μετά το 1924 όμως, η ελληνική κομματική πραγματικότητα αλλάζει." Μα καλά, που ζει;;



100 χρόνια η ίδια κολόνια

[...] Η διεξαγωγή των εκλογών ήταν, ανάλογα με τη συγκυρία, ήπια έως αθόρυβη ­ όπως το 1899 ­ ή εμπαθής και θορυβώδης ­ όπως το 1902. Η προεκλογική περίοδος είχε πολλά από τα σημερινά χαρακτηριστικά. Οι υποψήφιοι βουλευτές περιόδευαν στα καταστήματα και τις συνοικίες της εκλογικής τους περιφέρειας και είχαν προσωπική επαφή με τους ψηφοφόρους. Διατηρούσαν τα «εκλογικά σαλόνια» τους όπου επίσης δέχονταν τους πολίτες και συζητούσαν μαζί τους. Υπήρχαν εξάλλου και τα εκλογικά κέντρα των κομμάτων. Λίγες μέρες πριν από τις εκλογές γίνονταν στους δρόμους της πρωτεύουσας διαδηλώσεις των οπαδών των κομμάτων με επικεφαλής τους υποψήφιους βουλευτές. Οι οπαδοί, άλλοι πεζοί και άλλοι με άμαξες, συγκεντρώνονταν κατά ομάδες από διάφορες συνοικίες και τον Πειραιά στο κέντρο της πόλης και πορεύονταν προς το εκλογικό κέντρο ή προς το σπίτι του αρχηγού του κόμματος, ο οποίος εκφωνούσε λόγο από το μπαλκόνι του. Στη διάδοση των ειδήσεων και την αποτύπωση του προεκλογικού κλίματος ήταν καθοριστικός ο ρόλος του Τύπου, μοναδικού μέσου μαζικής ενημέρωσης εκείνη την εποχή. Στις εφημερίδες, εξάλλου, καταχωρίζονταν «διαφημιστικά» κείμενα για τους υποψήφιους βουλευτές με προσωπογραφίες και βιογραφικά τους. [...]


Ζητώ συγγνώμη από τους αναγνώστες για το μήκος του κειμένου, αλλά δεν γινόταν αλλιώς! Ήθελα να διαβάσετε κάποια από τα κείμενα που βρήκα τις ημέρες των εκλογών. Απλά έψαξα να βρω από που κρατάει αυτή η υπόθεση! Μπορεί να γίνει ωραία σύγκριση της Εκκλησίας του Δήμου με το υπάρχον σύστημα, το οποίο θα υστερεί παντού. Όχι, δεν ξέρω πως να το βελτιώσω, ούτε προτείνω άμεσα την επαναφορά της Εκκλησίας του Δήμου. Κάτι τέτοιο θα ήταν ανέφικτο, τουλάχιστον σε εθνικό επίπεδο. Αλλά για σκεφτείτε πόσο εφαρμόσιμο θα ήταν στην τοπική αυτοδιοίκηση...

Επιπλέον δείτε τα ποσοστά που άγγιξε φέτος η αποχή από τις κάλπες. Είτε συνειδητή αποχή, είτε βαριεστημάρα και ωχαδερφισμός το συμπέρασμα είναι ότι σαν θεσμός αποτυγχάνει στον σκοπό του: να βάλει τους ανθρώπους στη διαδικασία να σκεφτούν οι ίδιοι τι τους συμφέρει ως σύνολο και να συμμετέχουν στη διεκδίκηση και υπεράσπιση των συμφερόντων τους.

Πηγές: [1] [2] [3] [4] [5]